بی‌شک فوتبال محبوب‌ترین و همه‌گیرترین ورزش جهان است. بیشتر از 250 میلیون نفر در بیش از 200 کشور جهان فوتبال بازی می‌کنند.با مطالعۀ تاریخچه فوتبال ، مشخص می شود که در دنیای باستان هم سرچشمه‌هایی از این بازی همه‌پسند وجود دارد. قوانین و سبک کنونی فوتبال، در گذر از تاریخی طولانی و افسانه‌ای قوام می بابد. تغییرات تدریجی قوانین، به این بازی محبوبیت و هیجان بی‌بدیلی می بخشد.
اما بعضی از جنبه‌های فوتبال دهه‌ها است که تغییر نکرده است. به عنوان مثال فرم کلی لباس فوتبال به شکل امروزی، یعنی شورت و پیراهن فوتبال، از سال‌های نخست ابداع مسابقات این بازی، تقریباً ثابت بوده است.
تاریخچه فوتبال به عنوان یک بازی تیمی در برخی از نقاط جهان سابقه طولانی دارد. اما فوتبال به شکل رایج کنونی حدود قرن نوزدهم میلادی در انگلستان به وجود آمد.
تاریخچه فوتبال در دنیای باستان
اولین نمونه‌ها در تاریخچه فوتبال، در فرهنگ‌های بومیان آمریکا بیش از 3000 سال پیش ثبت شده است. آنها در برخی مراسم آیینی با توپی ساخته شده از یک سنگ بازی می‌کردند. توپ نماد خورشید بوده و کاپیتان تیم بازنده قربانی خدایان می‌شده است.
در تاریخچه فوتبال در حدود قرن سوم قبل از میلاد در چین اولین یک بازی شناخته شده با توپ وجود داشته که شامل لگد زدن نیز بوده است. این بازی با نام کوجو، با یک توپ گرد روی زمینی مربع شکل انجام می‌شده است. جنس توپ چرم دوخته شده بوده که با خز یا پر، پُر می‌شده است. بعدها ژاپنی‌ها شکل تغییر یافتۀ این بازی را در مراسم تشریفاتی انجام می‌دادند.
وقتی در دهۀ 1800 مهاجران سفید پوست وارد استرالیا شدند بومیان آن منطقه مارن گوک بازی می‌کردند. آنها توپ بازی را از برگ‌ها یا ریشه‌های در هم تنیدۀ گیاهان می‌ساختند. مارن گوک شامل لگد زدن به توپ است، اما قوانین آن ناشناخته هستند. به نظر می‌رسد در بسیاری از نسخه‌های اولیۀ بازی در تاریخچه فوتبال، نگه داشتن توپ در هوا یکی از اهداف اصلی بازیکنان بوده است.
در یونان باستان با توپ‌های ساخته شده از تکه‌های چرم و پر شده با مو بازی می‌کردند. در یونان و بعدها در روم باستان، بازی‌های توپی جایگاه ارزشمندی نداشتند و در سرگرمی‌های عرصه‌های بزرگ و مراسم رسمی گنجانده نمی‌شدند.
گویا این فرهنگ رومی بوده است که تاریخچه فوتبال را به جزیره بریتانیا هم می‌کشاند. اما مشخص نیست که مردم بریتانیا چه شکلی از این بازی را دریافت کرده‌اند و خودشان چقدر آن را توسعه داده‌اند. . اولین اسناد توپ‌های پر از هوا مربوط به قرن هفتم است.
تاریخچه فوتبال امروزی
رایج‌ترین داستان دربارۀ تاریخچه فوتبال امروزی این است که در قرن دوازدهم مردم انگلستان، بازی‌هایی شبیه فوتبال در چمنزارها و جاده‌ها انجام می‌داده‌اند. در بازی آن زمان، علاوه بر لگد زدن، مشت زدن به توپ نیز مجاز بوده است. آنها درباره اندازه توپ، تعداد بازیکنان، مدت زمان مسابقه و اندازه زمین بازی، سلیقه‌ای عمل می‌کردند و قوانین مشخصی وجود نداشت. سال‌های متمادی طول کشید تا قوانین امروزی تبیین شود و به مرحلۀ عمل برسد.
در تاریخچه فوتبال ثبت شده است شیوۀ فوتبال در قرون میانه بسیار خشن‌تر از سبک مدرن این بازی بوده است. در فوتبال اولیه، افراد زیادی در بازی شرکت می‌کردند. فوتبال در شهرهای مختلف و در مکان‌های متعددی برگزار می‌شد. هیاهو ودرگیری‌های پس از بازی‌ها به شهرها آسیب جدی وارد می‌کرد و گاهی حتی منجر به مرگ شرکت کنندگان نیز می‌شد. به همین دلیل مسئولان شهری اعلامیه‌های تندی علیه این بازی منتشر کردند و در نهایت این بازی در انگلستان ممنوع شد.
تاریخچه فوتبال برای چندین قرن متوقف ماند. اما در قرن هفدهم بازی‌های شبیه فوتبال دوباره در خیابان‌های لندن جان گرفتند. سال 1835 قانون ممنوعیت فوتبال دوباره ابلاغ شد، اما بچه‌های مدارس دولتی به این بازی خو گرفته بودند. در انجا دو سبک بازی راگبی و ایتون طرفدارن زیادی داشتند و قوانین آنها فرق چندانی با هم نداشت. در این بازی که راگبی امروزی از آن منشا گرفته است، می‌شد توپ را با دست هم گرفت. از سوی دیگر در ایتون توپ را منحصراً با پا، حرکت می‌دادند. بنابراین ایتون را می‌توان نزدیک‌ترین اجداد فوتبال مدرن دانست.
اولین اتحادیه در تاریخچه فوتبال
در سال 1848 در کمبریج جلسه‌ای برگزار شد تا برای ایجاد قوانین مناسب این بازی به اجماع برسند. اما شرکت کنندگان برای تمام مسائل مربوط به قوانین، به یک راه حل نهایی نرسیدند.
یکی از مهمترین رویدادهای در تاریخچه فوتبال در سال 1863 در لندن رخ داد. که اتحادیه فوتبال در انگلستان تشکیل شد. در اولین جلسه اتحادیه ، حمل توپ با دست غیرمجاز اعلام شد. در این جلسه استانداردی برای اندازه و وزن توپ در نظر گرفتند و فوتبال و راگبی راهشان کاملاً از هم جدا شد. با این حال هنوز تعداد بازیکنان در زمین می‌توانست متغیر باشد. با سر ضربه زدن به توپ جزء قوانین بازی نبود. ظاهر بازیکنان دو تیم با پوشیدن شورت و پیراهن فوتبال از هم متمایز نمی‌شد، بلکه بازیکنان کلاه بر سر می‌گذاشتند.
در قرن نوزدهم فوتبال یک سرگرمی هیجان‌انگیز برای طبقۀ کارگر بریتانیا بود. در اواخر قرن نوزدهم تعداد تماشاچیان این بازی افزایش چشم‌گیری یافته بود و گاهی برای تماشای بازی‌های مهم تا سی هزار نفر جمع می‌شدند. با سفر مردم انگلستان به کشورهای تحت استعمار بریتانیا، این بازی در سایر کشورهای جهان نیز رونق گرفت. مثلاً مردم آمریکای جنوبی و شبه جزیرۀ هند از این بازی استقبال کردند.
یکی از نکات جالب در تاریخچه فوتبال، تفاوت بین سبک بازی تیم‌های انگلیسی و اسکاتلندی بود. در حالی که بازیکنان تیم‌های انگلیسی ترجیح می‌دادند بیشتر با توپ به جلو بدوند، اسکاتلندی‌ها توپ را بین بازیکنان خود پاس می‌دادند. به نظر می‌رسد این رویکرد اسکاتلندی بود که به مرور در جهان فوتبال غالب شد.
اولین باشگاه‌های فوتبال
اولین باشگاه‌های فوتبالدر مطالعۀ تاریخچه فوتبال تصمیم‌گیری درباره تاریخ شکل‌گیری اولین باشگاهها دشوار است. زیرا باشگاه‌های فوتبال به شکل سازماندهی نشده و بدون وضعیت رسمی حتی در قرون میانه هم وجود داشته‌اند. به هر حال طبق نظر برخی مورخان، اولین باشگاه رسمی فوتبال در سال 1824 در ادینبورگ تاسیس شده است.
بیشتر باشگاه‌های اولیه به این صورت شکل می‌گرفت که دانش‌آموزان هم‌مدرسه‌ای سابق، برای بازی دور هم جمع می‌شدند. اولین باشگاه از این نوع در سال 1855 در شفیلد تشکیل شد. قدیمی‌ترین باشگاه‌های حرفه‌ای فوتبال، باشگاه انگلیسی ناتس کانتی است که در سال 1862 تشکیل شد و هنوز هم وجود دارد. در ابتدا، فوتبال تحت سلطۀ تیم‌های مدارس دولتی بود، اما به مرور،که متشکل از کارگران بودند که اکثریت را تشکیل می‌دادند.
تاریخچه فوتبال بی‌شک صنعتی شدن، گامی مهم برای ظهور تیم‌ها و باشگاه‌های رسمی بود. گروه‌های بزرگتری از مردم می‌توانستند دور هم جمع شوند و با را‌ه‌آهن و وسایل نقلیه عمومی خودشان را به شهرهای دیگر برسانند. تیم‌های فوتبال در شهرهای بزرگ‌تر تاسیس شدند و طرفداران می‌توانستند به راحتی برای تشویق تیم محبوب خود به هر شهری بروند.
یک تغییر کلیدی دیگر در تاریخچۀ فوتبال زمانی بود که برخی از باشگاه ها حاضر شدند برای به خدمت گرفتن بهترین بازیکنان، به آنها پول بدهند. این اتفاق نقطۀ شروع انتقال تدریجی انتقال فوتبال به سطح حرفه‌ای امروزی بود. در دهۀ 1880، علاقه به بازی فوتبال چنان همه‌گیر شد که برای تماشای مسابقات بلیت فروشی انجام می‌دادند. بنابراین انگیزۀ باشگاهها در پرداخت پول به بازیکنان مطرح، فقط کسب پیروزی در مسابقات نبود. باشگاهها در پی جذب تماشاگر بیشتر و به تبع آن درآمد بیشتر نیز بودند.
فوتبال حرفه ای
سرانجام در سال 1885 فوتبال در انگلستان حرفه‌ای شد و سه سال بعد لیگ فوتبال آغاز شد. در فصل اول این لیگ دوازده تیم حضور داشتند. به سرعت باشگاه‌های بیشتری علاقه‌مند به شرکت در لیگ شدند و رقابت‌های گسترده‌تری شکل گرفت. برای مدت طولانی، تیم‌های بریتانیا بر فوتبال اروپا مسلط بودند. پس از چند دهه، باشگاه‌هایی از پراگ، بوداپست و سینا به سلطۀ تیم‌های انگلیسی پایان دادند.
زنان و سیاه‌پوستان در تاریخچه فوتبال
در تاریخچه فوتبال مانند تاریخ بسیاری از ورزش‌های دیگر زنان دیر وارد شدند. آنها برای مدت طولانی از شرکت در مسابقات فوتبال محروم بودند. اواخر قرن نوزدهم پای زنان با توپ فوتبال آشنا شد. سال 1888 زنان برای اولین بار در یک بازی رسمی در اینورنس به میدان رفتند.
برای مدت زمانی فوتبال فقط بازی مردان سفید پوست بود. اما نسبت به ورزش‌هایی مانند تنیس، بازیکنان سیاه پوست فوتبال را نسبتاً زود شروع کردند. می‌توان گفت از قرن نوزدهم، فوتبال به عنوان ورزشی با ترکیبی از بازیکنان سیاه و سفید، بین مردم جا افتاد. اندرو واتسون اولین بازیکن سیاهپوست در فوتبال بریتانیا است، که در دهه 1880 در باشگاه اسکاتلندی کوئینز پارک بازی می‌کرد.
اولین مسابقات جهانی فوتبال
سال 1872 اولین مسابقۀ ملی در تاریخچه فوتبال، بین دو تیم انگلیس و اسکاتلند برگزار شد. این مسابقه با حضور چهار هزار تماشاگر، در همیلتون کرسنت انجام شد و با نتیجۀ صفر صفر به پایان رسید. دوازده سال بعد، در سال 1883، اولین تورنمنت بین المللی بین چهار تیم ملی انگلستان، ایرلند، اسکاتلند و ولز برگزار شد. بدین ترتیب فوتبال به تدریج به سایر کشورهای اروپایی نیز سرایت کرد.
اولین بازی خارج از اروپا در تاریخچه فوتبال، در سال 1867 در آرژانتین رخ داد. البته کارگران خارجی بریتانیایی این مسابقات را برگزار کردند و شهروندان آرژانتینی نقش چندانی در آن نداشتند.
تشکیل فدراسیون بین المللی فوتبال (فیفا)
فدراسیون بین المللی فوتبال (فیفا) در سال 1904 تأسیس شد و نمایندگان فرانسه، بلژیک، دانمارک، هلند، اسپانیا، سوئد و سوئیس اساس‌نامۀ آن را امضا کردند. انگلیس و سایر کشورهای بریتانیا در ابتدا به فیفا نپیوستند، آنها بازی را اختراع کرده بودند و تمایلی نداشتند از یک انجمن تبعیت کنند. با این حال، سال بعد به فیفا ملحق شدند، اما تا سال 1950 در جام جهانی شرکت نکردند.
امروزه 211 فدراسیون عضو فیفا هستند و بیش از دویست کشور در مسابقات مقدماتی انتخابی جام جهانی شرکت می‌کنند. مناطق جهان به شش کنفدراسیون تقسیم شده‌اند: کنفدراسیون فوتبال آفریقا، کنفدراسیون فوتبال آسیا، اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا)، کنفدراسیون آمریکای شمالی و آمریکای مرکزی و کارائیب، کنفدراسیون فوتبال اقیانوسیه و کنفدراسیون فوتبال سود‌امریکا.
در سال 1908 فوتبال برای اولین بار به عنوان یک ورزش رسمی در بازی های المپیک گنجانده شد. تا زمانی که اولین جام جهانی فوتبال در سال 1930 برگزار شد، مسابقات فوتبال بازی‌های المپیک به عنوان معتبرترین مسابقات در سطح ملی شناخته می‌شد. فوتبال زنان تا سال 1996 وارد المپیک نشد.
مسابقات بزرگ و تماشاگران پرشور
در اواخر قرن نوزدهم، استادیوم گودیسون پارک در انگلستان به منظور میزبانی بازی های فوتبال ساخته شد. در سال 1894، سی و هفت هزار نفر فینال جام حذفی بین ناتس کانتی و بولتون واندررز را از نزدیک تماشا کردند.
بی‌شک در تاریخچه فوتبال، ساخت استادیوم ماراکانا یک نقطه عطف در توسعۀ استادیوم‌ها است. در سال 1950 استادیوم باشکوه ریودوژانیرو با گنجایش دویست هزار نفر افتتاح شد. در طول تاریخ هیچ ورزش دیگری، استادیوم‌هایی با این ظرفیت را تجربه نکرده است.
امروزه فقط شور و هیجان بازی‌های المپیک تابستانی قابل مقایسه با جام جهانی فوتبال است. اولین دوره جام جهانی فوتبال در سال 1930 در اروگوئه برگزار شد و از آن زمان این تورنمنت بی‌نظیر هر چهار سال یکبار (به استثنای جنگ جهانی دوم) برگزار می‌شود. در سال 1991 بالاخره اولین جام جهانی زنان در کشور چین انجام شد و پس از آن هر چهار سال برگزار می‌شود.
تاریخچه لباس فوتبال
لباس فوتبال نقش مهمی در تاریخچه این ورزش داشته است. ، محبوبیت روزافزون فوتبال و توجه رسانه‌ها باعث شد، حدود سال 1870 ایجاد فرمی یک‌دست برای لباس فوتبال مطرح شود. باید لباسی طراحی می‌شد که بدن بازیکنان پر جنب و جوش را خنک نگه دارد و آنها را از آسیب‌های احتمالی محافظت کند. امروزه ست فوتبالی از اجزای زیر تشکیل شده است: پیراهن آستین بلند یا کوتاه، شورت فوتبال، جوراب فوتبال، محافظ ساق پا و کفش فوتبال .
علاوه بر خنک نگه‌داشتن و ایمنی، لباس فوتبال کارکرد مهم دیگری نیز دارد. این کارکرد شناسایی هر بازیکن و شناسایی تیمی است که برای آن بازی می‌کند. با افزودن اعداد و رنگ‌های متمایز و لوگوی تیم‌ها، ست فوتبالی تکامل یافت.
اعداد پشت لباس فوتبال بازیکنان در ابتدا بر اساس ترکیب اولیه تیم تعیین می‌شد. شماره 1 تا 11 به بازیکنان شروع کننده بازی اختصاص داده می‌شد. شماره پیراهن بازیکنان تعویضی از 12 شروع می شد.
ابتدا پیراهن و شورت فوتبال، از الیاف بادوام و طبیعی در طرح های مختلف یقه ساخته شده بود. یقه‌هایی با نوارهای افقی و عمودی پهن در لباس فوتبال اوایل قرن بیستم بسیار رایج بود. در دهۀ 1930، پیراهن‌های یقه‌دار به سبک راگبی، رایج شدند. پیراهن قرمز بازیکنان آرسنال در سال 1933 با آستین‌های سفید و یقه‌ای پهن و سفید نمونه‌ای عالی از پیراهن‌های سبک راگبی بود. در اواسط قرن بیستم، سبک قاره‌ای لباس فوتبال به وجود آمد. در این سبک لباس فوتبال از پارچه‌های مصنوعی سبک وزن تولید می‌شد و پیراهن آن آستین کوتاه و یقه هفت بود. این فرم به لباس فوتبال مدرن تبدیل می شود.
پیشرفت‌های صنعتی در لباس فوتبال
پیشرفت‌های صنعتی منجر به تولید لباس فوتبال سبک‌تر و تنفس‌پذیرتر می شود. برای پیراهن و شورت فوتبالی پارچه‌های از ترکیب پنبه، نایلون و پلی استر به کار می‌رود. از ابتدای تاریخچۀ فوتبال رسمی تا عصر مدرن، تکامل لباس فوتبال، باعث شده تا با اهداف زیبایی‌شناختی و کاربردی سازگار باشد.
از اواخر قرن بیستم، لباس فوتبال تجاری‌تر شد. بازیکنان حرفه‌ای برای تبلیغات، پیراهن‌های برندهای سرشناس مانند نایک و آدیداس را می‌پوشند و تیم‌ها پیراهن‌هایی با شماره بازیکنان سرشناس را می‌فروشند.
بدون دیدگاه